به نقل از «ایسنا»

هنر معماری دالان پنهان ورود به هویت تاریخی قم

تاریخ انتشار: ۳ فروردین ۱۴۰۳ | کد خبر: ۳۹۹۹۳۹۳۵

ایسنا/قم مساجد از زیباترین و خارق‌العاده‌ترین بناهای تاریخی است کـه در هـر گوشـه و کنـار آن، یادگارهایـی از دوران گوناگـون تاریخ ما برجـای مانده اسـت.

تلفیق هنر و علم شاخصه‌ای است که در معماری تاریخی ایران قابل لمس است. هنری که در کنار زیبایی سرشار از حکمت برای پاسخگویی به نیازهای مختلف مادی و معنوی انسان‌ها بوده است.

بیشتر بخوانید: اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!

معماری اماکن تاریخی قم هویتی است که امروز در شهر کمتر مشاهده می‌شود. معماری ایران حرف‌های زیادی برای گفتن دارد اما باید گوش شنوا داشت و از این معماری برای نیاز جامعه امروز الهام گرفت. مساجد از زیباترین و خارق‌العاده‌ترین بناهای تاریخی است کـه در هـر گوشـه و کنـار آن، یادگارهایـی از دوران گوناگـون تاریخ ما برجـای مانده اسـت.

در سومین شماره از پرونده خبری سیمای گردشگری قم که با هدف معرفی ظرفیت‌های گردشگری به خیل زائران و مجاورانی که در این استان ساکن هستند دنبال می‌شود، قصد داریم به معرفی مسجد جامع قم و مدرسه جهانگیرخان بپردازیم.

مسجد جامع قم در محله مسجد جامع، در خیابان آذر و نزدیک دروازه ری واقع شده است. درباره بانی اولیه مسجد اختلاف نظر وجود دارد. در منابع، ابوالصدیم حسین بن علی آدم اشعری و سلطان طغرل دوم و کمال ثابت قمی، وزیر سلطان مسعود سلجوقی، به عنوان بانی اولیه مسجد معرفی شدند. بانی قسمت‌هایی از بنای فعلی مسجد فتحعلی شاه قاجار و حسین خان نظام الدوله بودند.

مولف تاریخ قم، به نقل از حمزه اصفهانی، آورده است «ابو صدیم حسین بن علی بن آدم بن عبدالله در ۲۶۵ ه. ق. مسجد جامع بیرون شهر (مسجد جامع فعلی) را بنا نهاد. او به نقل از حسن بن محمد افزوده که مسجد خارج شهر را ابو صدیم بنا نکرده و مسجد جامع میان قم و کمیدان اثر اوست».

مولفان کتاب‌های تاریخ دار الایمان قم و مرآت البلدان نیز ابو صدیم حسین بن علی بن آدم اشعری را بانی مسجد دانستند. در کتاب خلاصه البلدان آمده که طغرل مسجد جامع قم را در ۵۲۸ ه. ق. بنا کرده است. مولف نقض به وجود دو مسجد جامع داخل و خارج شهر قم اشاره و بانی مسجد جامع داخل شهر را کمال ثابت قمی معرفی کرده است.

قدیمی‌ترین کتیبه بنا روی یکی از ستون‌های ایوان مسجد قرار دارد و به تاریخ ۵۲۹ ه. ق است. بر کتیبه ایوان جنوبی نیز، تاریخ ۱۲۴۶ه. ق. ثبت شده است. در این ایوان کتیبه دیگری مربوط به تعمیرات ۱۳۶۵ ه. ش وجود دارد. کتیبه‌های محراب گنبدخانه و ایوان شمالی به ترتیب به تاریخ ۱۲۴۶ ه. ق و ۱۲۴۸ ه. ق است و سردرگوشه جنوب غربی مسجد به تاریخ ۱۳۸۱ ه. ش است.

مسجد جامع قم از قدیمی‌ترین مساجدی است که در قم بنا شده و با گنبدی رفیع به یکی از باشکوه‌ترین، شگفت انگیزترین و رفیع‌ترین گنبدهای مساجد ایران تبدیل شده است.

این مسجد بزرگ حدود ۶ هزار متر مربع وسعت دارد که در ساخت آن حتی یک شاخه آهن نیز به کار نرفته و با گذشت سالیان سال از ساخت آن همچنان پابرجا و استوار مانده‌ است.

مسجد جامع قم دارای گنبدی باستانی، مقصوره، ایوانی قدیمی با دو گوشواره، سه شبستان و زیرزمین، صحن و سردر ورودی است.

در کتیبه‌های مسجد نام خطاطان شیخ محمد حسن قمی، محمدرضا شریف قمی و شیخ عباس مصباح زاده دیده می‌شود. آندره گودار (۱۸۸۱-۱۹۶۵) با استناد به کتاب مرآه البلدان اصل بنا را از  قرن سوم هجری قمری دانسته و نوشته در حال حاضر قدیمی‌ترین قسمت مسجد متعلق به دوره سلجوقیان است.

در کتاب گنجینه آثار قم نیز آمده: گنبدخانه و ایوان جنوبی مسجد در ۷۵۲-۷۵۵ ه. ق. ساخته شدند. در تاریخ بنیان مسجد اختلاف نظر وجود دارد ولی قدر مسلم آن است که مسجد فعلی مجموعه‌ای از بناهای چند دوره تاریخی است.

بنای گنبدخانه احتمالاً متعلق به دوره سلجوقیان است و ایوان جنوبی ممکن است با گنبدخانه در یک زمان و یا احتمالاً در دوره صفویه و همزمان با شبستان‌های شرقی و غربی گنبدخانه احداث شده باشد.

ایوان شمالی و شبستان‌های شمالی و شرقی در دوره فتحعلی شاه قاجار ساخته شدند. در این دوره ایوان جنوبی و گنبد خانه نیز مرمت شده است؛ شبستان جبهه غربی و زیرزمین آن از آثار دوره ناصرالدین شاه قاجار است.

تزئینات کاشی کاری ایوان جنوبی به زمان فتحعلی شاه قاجار بر می گردد. این تزئینات که به مرور زمان آسیب دیده بود، یک بار در ۱۳۶۵ ه. ق به همت آیت الله فیض و بار دیگر در ۱۳۷۵ ه. ق به همت آیت الله بروجردی مرمت شد.

مدرسه جهانگیرخان

این مدرسه که به نام مدرسه ناصری وجانی خان نیز معروف است، در سمت شرق شهر قم در برابر درگاه مسجد جامع قرار دارد و از مدارس دوره صفویه است.

مدرسه جهانگیری با وجود کوچکی از مدارس با سابقه است که بسیاری از فضلای قم از دانش آموختگان آن بودند. مدرسه جهانگیرخان به دلیل نقشه چند ضلعی و سردر زیبا از مدارس برجسته قم به شمار می رود.

این مدرسه یک بار در دوران صفوی از سوی مرحوم «جهانگیرخان مدرس مدرسه امام اصفهان تعمیر شد، بار دیگر در دوره فتحعلی شاه و بعد در دوره ناصرالدین شاه به سال ۱۲۷۸ ه. ق به وسیله «میرزا نصر الله خان مستوفی گرگانی» تعمیر و مرمت شد. به همین دلیل پس از آن گاهی به نام «مدرسه ناصری» از آن یاد شده است. آخرین بار در زمان حضرت آیت‌الله بروجردی به سال ۱۳۷۳ ه. ق تعمیرات کلی در آن به عمل آمد، سنگ نبشته سردر ورودی مدرسه موید این نکته است.

انتهای پیام

منبع: ایسنا

کلیدواژه: قم مسجد جامع گردشگري استانی فرهنگی و هنری استانی اجتماعی نوروز ۱۴۰۳ استانی شهرستانها استانی فرهنگی و هنری مسجد جامع قم ایوان جنوبی فتحعلی شاه شاه قاجار

درخواست حذف خبر:

«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت www.isna.ir دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «ایسنا» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۳۹۹۹۳۹۳۵ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.

با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.

خبر بعدی:

برگزاری ۱۴ دوره جشنواره شعر رضوی در استان خوزستان

مدیرکل فرهنگ و ارشاد اسلامی خوزستان از برگزاری ۱۴ دوره جشنواره شعر رضوی در استان خبر داد. - اخبار استانها -

به گزارش  خبرگزاری تسنیم از اهواز، مجید منادی در نخستین محفل شعر ارادت رضوی که در هویزه برگزار شد، اظهار داشت:  در استان خوزستان 14 دوره جشنواره شعر رضوی برگزار شده و جشنواره امروز پا گرفته و به جشنواره نامدار و شناسنامه‌داری تبدیل شده که در سراسر کشور اهالی شعر، فرهنگ و ادب در وزارت ارشاد و دیگر وزارت‌ها و دستگاه‌ها همه آن را به این نام می‌شناسند.

مدیرکل فرهنگ و ارشاد اسلامی خوزستان با بیان اینکه این استان دروازه ورود تشیع به کشور و قدمگاه آقا امام رضا (ع) است، عنوان کرد: همه شهرهای خوزستان معطر به عطر آقا امام رضا (ع) است به همین دلیل سال گذشته این موضوع را مطرح کردیم که با توجه به ظرفیت عظیم و بزرگی که در شعر و ادب استان خوزستان به ویژه در بخش شعر عربی وجود دارد، چرا صرفاً یک یا دو شهر میزبان باشند.

منادی ادامه داد: اگر در استان خوزستان بتوانیم موضوع شعر عربی، ادب و فرهنگ شیعی و ولایی را با زبان عربی منتقل و مطرح کنیم و آنطور که باید خدمتگزاری و شکوفایی انجام شود، آنگاه می‌تواند دریچه‌ای برای ارتباط با کل جهان اسلام و دنیای اسلام باشد.

وی افزود: امروز شاهدیم در دوره‌ای که ایران اسلامی به دلیل فرهنگ حسینی و رضوی که در میان مردمش وجود دارد، مقابل رژیم غاصب صهیونیست می‌ایستد و به او سیلی تاریخی می‌زند، لذا این مسئله یک مسئله هویتی است که باید سر دست گرفته و آن را مطرح کنیم تا جوان‌های ما دچار خود کم بینی یا اندیشه‌های انحرافی نشوند.

مدیرکل فرهنگ و ارشاد اسلامی خوزستان اظهار کرد: جوان‌های ما باید متوجه باشند که قدرت، هویت و آن فرهنگی که آنها را در دنیا سربلند و عزتمند می‌کند کدام فرهنگ، تاریخ و هویت است و این هویت ولایی را داشته باشیم که اگر رشد پیدا کرد و شکوفا شد، دریچه‌ای ارزشمند برای گفت‌وگو با جهان اسلام خواهد بود.

منادی گفت: نگاه ملت‌ها و مردم مسلمان در سراسر کشورهای اسلامی قبل و بعد از عملیات وعده صادق را که بررسی کنید، مشاهده می‌کنید که ایستادگی در مقابل ظلم و فساد مربوط به فرهنگ حسینی و رضوی است که ما مردم خوزستان افتخار داریم بگوییم این استان قدمگاه آقا امام رضا (ع) است.

وی بیان کرد: امسال همچون سال گذشته، روند جدید جشنواره شعر رضوی در حال اجراست به این صورت که اغلب شهرستان‌های خوزستان به نوعی میزبان جشنواره بین‌المللی شعر رضوی باشند تا بتوانیم فضایی را ایجاد کنیم که از ادب، فرهنگ، شعر، محصولات فرهنگی و هویتی در شهرهای و برنامه‌های مختلفی را استفاده کنیم. 

انتهای پیام/